1. Lý do, sự cần thiết lập quy hoạch
Thị trấn Lao Bảo là đô thị cửa khẩu quốc tế quan trọng trên tuyến biên giới Việt - Lào, một trong những trung tâm thương mại - dịch vụ của tỉnh, có ý nghĩa vùng và quốc tế. Trong mối quan hệ quan trọng vùng biên giới Việt Nam - Lào, thị trấn Lao Bảo nằm hệ thống đô thị thuộc Khu Kinh tế - Thương mại đặc biệt Lao Bảo gắn với các cửa khẩu quốc gia và quốc tế. Xây dựng hệ thống đô thị động lực cấp I có chức năng là trung tâm kinh tế tổng hợp thúc đẩy phát triển kinh tế vùng biên giới. Xây dựng Khu Kinh tế - Thương mại đặc Lao Bảo trở thành thành phố, một đô thị cấp vùng, đồng thời là một đô thị trung tâm phát triển kinh tế - xã hội của Miền Tây của tỉnh Quảng Trị.
Thị trấn Lao Bảo là đô thị nằm trong Khu Kinh tế - Thương mại đặc biệt Lao Bảo được xác định là một trong 9 khu kinh tế cửa khẩu trọng điểm của cả nước, được hưởng mức ưu đãi cao nhất theo quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập. Thị trấn Lao Bảo nằm trong Tiểu vùng Mê-kông Mở rộng (Greater Mekong Subregion - GMS) và trục Hành lang Kinh tế Đông - Tây (East West Economic Corridor - EWEC). Trục hành lang Kinh tế Đông - Tây là một trong ba hành lang giao thông chính hình thành cơ sở cho ba hành lang kinh tế chính của Tiểu vùng Mêkông Mở rộng, là đường ngắn nhất và thuận lợi nhất trong hoạt động lưu thông với các quốc gia thuộc Tiểu vùng Mê-kông mở rộng, Đông Á, Tây Á và các quốc gia nằm trên tuyến hành lang Kinh tế Đông - Tây, đặc biệt là nước Myanma, Đông Bắc Thái Lan và Nam Lào; là khu vực gắn kết Khu kinh tế cửa khẩu Đensavan của Lào, Khu Kinh tế - Thương mại đặc biệt Lao Bảo với đô thị Đông Hà và các cảng biển Miền Trung. Đây là lợi thế quan trọng để Khu Kinh tế - Thương mại đặc biệt Lao Bảo nói chung và thị trấn Lao Bảo nói riêng trong phát triển kinh tế - xã hội, mở rộng giao lưu với các nước trong khu vực và quốc tế.
Thị trấn Lao Bảo nằm trong vùng có lịch sử, văn hóa đa dạng với nhiều tài nguyên du lịch, rất phong phú, đa dạng như: nhà tù Lao Bảo, căn cứ Khe Sanh, căn cứ làng Vây, sân bay Tà Cơn, suối La La, sông Sê Pôn..., nhiều bản làng dân tộc, nơi hội tụ các dân tộc Pa Cô, Vân Kiều cùng với cảnh quan thiên nhiên đẹp như hồ Tân Độ, hồ Rào Quán, hồ Khe Sanh, hồ công viên Lao Bảo, suối La La, thác Ồ Ồ..., là điều kiện để hình thành và phát triển các khu, cụm du lịch với các sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa. Những năm vừa qua, sau một loạt các sự kiện tầm cỡ quốc gia và quốc tế được tổ chức ở Lao Bảo làm cho khách quốc tế và cả nước biết tới Lao Bảo như một điểm du lịch với nhiều loại hình dịch vụ lý tưởng và hấp dẫn.
Trong những năm gần đây, cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương đã có nhiều nỗ lực to lớn, đoàn kết, chung sức chung lòng phát huy nội lực xây dựng thị trấn vươn lên đạt nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực kinh tế xã hội nhằm khẳng định vị trí trung tâm thương mại, dịch vụ của vùng phía Tây tỉnh Quảng Trị, đồng thời là đầu mối giao thông trong vùng tỉnh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của huyện Hướng Hóa nói riêng và của tỉnh Quảng Trị nói chung.
Thị trấn Lao Bảo thực hiện xây dựng và quản lý đô thị trên cơ sở Định hướng quy hoạch chung Khu Thương mại Lao Bảo đến năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ và Quy hoạch sử dụng đất của thị trấn Lao Bảo đến năm 2020 của UBND tỉnh.
Sau 20 năm thực hiện quy hoạch, Lao Bảo đã hình thành và phát triển mạnh đúng theo định hướng của quy hoạch. Đảm nhận được vai trò là đô thị cửa khẩu, là trung tâm thương mại - dịch vụ của huyện.
Vào năm 2011, tại Quyết định số 495/QĐ-TTg ngày 07/4/2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê du yệt Điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Khu Kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo đến năm 2025, xác định tính chất của Khu Kinh tế Thương mại đặc biệt Lao Bảo như sau:
- Là đầu mối kinh tế - thương mại, đầu mối giao thông của EWEC và là cửa khẩu quốc tế quan trọng, có vai trò thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước Việt Nam, Lào và các nước khác.
- Là đô thị quan trọng thuộc hệ thống đô thị động lực cấp 1 khu vực giáp biên giới Việt Nam - Lào, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Trị nói chung và khu vực phía Tây tỉnh Quảng Trị nói riêng.
- Có vị trí quan trọng về an ninh và quốc phòng.
Và xác định đô thị Lao Bảo là đô thị cửa khẩu quốc tế quan trọng trên tuyến biên giới Việt - Lào, một trong những trung tâm thương mại - dịch vụ của tỉnh, có ý nghĩa vùng và quốc tế.
Tuy nhiên, thị trấn Lao Bảo chưa thực hiện việc lập quy hoạch phân khu xây dựng thị trấn Lao Bảo đến năm 2025 để phù hợp với Điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo và phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
Việc lập quy hoạch sẽ được đề xuất cho giai đoạn đến năm 2025 do vậy quy mô và hướng phát triển đô thị sẽ có những thay đổi cần thiết, nhằm mục đích hoàn thiện, mở rộng các khu chức năng để với những ưu thế vượt trội Khu KT-TM đặc biệt Lao Bảo sẽ thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư, nhằm nhanh chóng đưa khu vực này trở thành một hạt nhân quan trọng trên EWEC, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của toàn tỉnh nói chung và của thị trấn Lao Bảo nói riêng.
2. Mục tiêu lập quy hoạch
- Cụ thể hóa Kế hoạch phân loại đô thị toàn quốc gia giai đoạn 2021-2030;
- Cụ thể hóa Điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo đến năm 2025.
- Xác định chức năng sử dụng cho từng khu đất; nguyên tắc tổ chức không gian, kiến trúc cảnh quan cho toàn khu vực lập quy hoạch; chỉ tiêu về dân số, sử dụng đất, hạ tầng kỹ thuật đối với từng ô phố; bố trí công trình hạ tầng xã hội phù hợp với nhu cầu sử dụng; bố trí mạng lưới các công trình hạ tầng kỹ thuật đến các trục đường phố phù hợp với các giai đoạn phát triển của toàn đô thị; đánh giá môi trường chiến lược.
- Làm căn cứ quản lý xây dựng đô thị và làm cơ sở lập các đồ án quy hoạch chi tiết, phục vụ công tác chuẩn bị đầu tư xây dựng.
3. Phạm vi, ranh giới lập quy hoạch
- Thị trấn Lao Bảo là đô thị cửa khẩu quốc tế nằm tại phía Tây, tỉnh Quảng Trị; là thị trấn thuộc huyện Hướng Hóa, cách thành phố Đông Hà 83 km và cách thị trấn huyện lỵ Khe Sanh 20 km về phía Đông.
Có ranh giới hành chính như sau:
+ Phía Bắc giáp xã Hướng Phùng.
+ Phía Đông giáp xã Tân Thành.
+ Phía Nam, phía Tây giáp sông Sêpôn, tỉnh Savannakhet, Lào.
- Phạm vi nghiên cứu quy hoạch là toàn bộ thị trấn Lao Bảo với tổng diện tích tự nhiên của thị trấn Lao Bảo là 1.717,3 ha, có quy mô dân số khoảng 13.000 dân được phân bổ trên 11 khóm dân cư, bao gồm: Duy Tân, Cao Việt, An Hà, Tân Kim, Xuân Phước, Vĩnh Đông, Trung Chín, Tây Chín, Ka Tăng, Ka Túp, Khe Đá.